Een fantasieverhaal is werkvorm die ik zelf bedacht heb.
De leerkracht leest een verhaal voor en de kinderen bedenken al tekenend hun eigen avontuur. De kinderen vullen namelijk zelf de belangrijkste elementen van het verhaal in. Aan het eind van de opdracht heeft elk kind zijn eigen verhaal gemaakt. Het is géén oefening begrijpend luisteren! Het kind mag loskomen van de tekst en zijn/haar eigen fantasie volgen.
Er zijn inmiddels 10 verschillende fantasieverhalen.
Verhaal 1: Een oud krakend huis
Verhaal 2: Een geheim laboratorium
Verhaal 3: Een bijzondere opa en oma
Verhaal 4: Gruwelijk eng
Verhaal 5: Mijn allerliefste vriend
Verhaal 6: Op reis met een boek
Verhaal 7: De steen en de tijd
Verhaal 8: De boom in
Verhaal 9: Een bijzonder bed
Verhaal 10: Als ik vleugels had …
Waar vind ik het?
De fantasieverhalen zijn alleen voor lezers van mijn nieuwsbrief Tips leesbevordering. Zij kunnen het bestand Fantasieverhalen gratis downloaden via de pagina Downloaden extra materiaal. Het wachtwoord voor deze pagina staat bovenaan elke nieuwsbrief.
Illustraties in kinderboeken
De digibordles Illustraties in kinderboeken laat ik diverse manieren van illustreren zien. Het maakt kinderen meer bewust van de tekeningen in boeken en hoe ook in beelden een verhaal verteld wordt. Deze les kun je doen voorafgaand of na afloop van de tekenopdracht.
Downloaden gratis digibordles (pdf).
Bij het thema van de Kinderboekenweek 2023 Bij mij thuis schreef ik een nieuw fantasieverhaal.
Een fantasieverhaal is een verhaal dat door de leerkracht wordt voorgelezen. Kinderen tekenen terwijl je voorleest. Je last regelmatig pauzes in, maar door de vaart in het verhaal dwing je kinderen snel keuzes te maken en nieuwe dingen te onderzoeken.
Deze werkvorm stimuleert kinderen om hun fantasie te gebruiken. Het gaat niet om de mooie tekening, niet om het eindresultaat. Het tekenen is bevrijdend. Al tekenend bedenken ze een eigen verhaal.
Na afloop zou je bij de tekening een tekst kunnen schrijven. En natuurlijk kunnen de kinderen over de tekening praten. Hoe gaat het bij hen thuis? Wat zijn hun dromen?
De thuissituatie van kinderen is heel verschillend en kan een gevoelig onderwerp zijn. Ik heb een verhaal bedacht dat veilig is, en dat al in een paar groepen door hun eigen leerkracht is getest. daarvan zie je hier een paar foto’s.
Het verhaal draait om een bed. Dat heeft elk kind. Het begint simpel. Wat eet je graag? Kinderen kunnen zelf kiezen welke familieleden ze laten meespelen in het verhaal. Beetje bij beetje speelt de fantasie een grotere rol in het verhaal.
Leerkracht: ‘Het was erg leuk. De kinderen waren zeer betrokken en er is al een mooie stapelstapelbedden gemaakt. Leuke les om begrijpend luisteren te combineren met tekenen.’
Leerkracht: ‘Ik werk uitsluitend met Anderstalige Nieuwkomers waaronder veel kinderen uit Oekraïne , Syrië en Afghanistan. Het eerste deel van de opdracht was voor hen heel duidelijk. Het sluit heel nauw aan bij hun belevingswereld. De kinderen vertelden voluit, ongedwongen over thuis, gezin, vrienden, relaties. Een titel bedenken voor hun verhaal was niet eenvoudig. Een droom fantaseren was voor hen moeilijk.’
Werkblad
De kinderen tekenen op een liggend formaat papier waarop al een bed getekend is. Alle tekeningen boven elkaar vormen een groot stapelbed. De kinderen hebben allemaal hun thuis, en met deze opdracht brengt ze een beetje daarvan mee naar school. Het resultaat is een tekening om over te praten.
Poëzie
Lees vooraf het gedicht Flat voor uit de bundel Alle wensen van de wereld.
Hoe goed kennen de mensen in een flat elkaar? Hoe goed kennen de kinderen in de klas elkaar?
Zeker aan het begin van het schooljaar is dit een mooi thema.
Preview
Hieronder kun je een klein stukje lezen van het fantasieverhaal. De hele tekst komt begin september online.
Intro
Dit verhaal gaat over een bijzonder bed. De juf of meester leest voor en jij gaat tekenen. Je weet nog niet wat er allemaal gaat gebeuren. Daar kom je straks, al tekenend, vanzelf achter.
Het gaat er niet om dat je een mooie tekening maakt. Dat kan niet, want je weet nog niet wat je er allemaal gaat gebeuren. Het is de bedoeling dat je al tekenend dingen bedenkt. Het wordt dus een soort denktekening. Je mag lekker snel en slordig tekenen. Dat heet schetsen.
Je mag ook schrijven in de tekening. Zo kun je dingen nog beter uitleggen.
Gebruik liever geen gum. Het verhaal gaat snel, dus je hebt geen tijd om dingen opnieuw te tekenen. Eventueel kun je na deze opdracht een nieuwe tekening maken die wel netjes wordt. Want dan weet je precies wat je wilt tekenen.
Als iets mislukt, is dat niet erg. Je maakt een ontdektekening. Iets nieuws ontdekken, lukt nooit zonder fouten te maken. Deze opdracht is een soort avontuur.
Het bijzondere bed
Het eerste stukje van dit verhaal hoef je alleen te luisteren. Dus laat je potlood nog maar even liggen en luister.
Je hebt urenlang gelopen. Je voeten doen zeer, je maag rammelt van de honger en je keel is droog. Je snakt naar eten en drinken. Je hebt veel te weinig geslapen. Je bent verschrikkelijk moe. Gelukkig zie je een deur. Je gaat naar binnen en komt in een kamer.
In het midden van de kamer staat een bed. Links van het bed staat een tafel met eten. Eten! Je rent erheen. Het eten dat je ziet, is precies wat jij het allerlekkerst vindt. Iets wat je thuis vaak eet. Je gaat aan zitten en begint te eten. Er is ook drinken. Eindelijk kun je jouw maag vullen.
Teken aan de linkerkant van het blaadje iets wat jij lekker vindt om te eten. Wat eet jouw familie als het feest is? Is er een speciaal gerecht dat bij jouw familie hoort?
Ligt het eten op tafel? Dan mag je er ook een tafel bij tekenen. Of misschien ligt het eten op een bord, dat je op schoot kunt nemen. Dan kun je een mooi bord tekenen. Of op een kleed op de grond? Dan mag je een kleed erbij tekenen. Je mag ook alleen het eten tekenen. Schrijf erbij wat het is. En er is ook iets te drinken. Wat drink je graag? Of wat krijg je thuis vaak te drinken? Dat mag je er ook bij tekenen. Schrijf erbij wat het is.
De thuissituatie van kinderen is verschillend en er kunnen moeilijke en pijnlijke thema’s aan bod komen. Boeken kunnen helpen om dit bespreekbaar te maken en kinderen kunnen er herkenning in vinden. Ik ga me vooral richten op anders zijn, gescheiden ouders, jouw huis en samengesteld gezin.
Voor de achtste keer heb ik een fantasieverhaal geschreven bij het thema van de Kinderboekenweek.
Wat is een fantasieverhaal?
Het is een verhaal waarbij kinderen kunnen tekenen. De kinderen vullen zelf de belangrijkste elementen van het verhaal in. Aan het eind van de opdracht heeft elk kind zijn eigen verhaal gemaakt. Het is géén oefening begrijpend luisteren! Het kind mag loskomen van de tekst en zijn/haar eigen fantasie volgen.
Gi-ga-groen De Boom in
Het fantasieverhaal bij het thema Gi-ga-groen heet De boom in. Je kunt de kinderen het best laten werken op het werkblad dat je op pagina 40 vindt in het document met de fantasieverhalen.
Lees het fantasieverhaal De boom in voor. De kinderen tekenen eerst in het middelste vakje, daarna in het derde vakje en tot slot bedenken ze het begin van het verhaal. Op die manier ontstaat er een origineel verhaal.
Kinderen die niet zo taalvaardig zijn, kunnen hun verhaal tekenen. Andere kinderen kunnen het juist prettig vinden om te mogen schrijven.
Waar vind ik het?
De fantasieverhalen zijn alleen voor lezers van mijn nieuwsbrief Tips leesbevordering. Zij kunnen het gratis downloaden via de pagina Downloaden extra materiaal. Het wachtwoord voor deze pagina staat bovenaan elke nieuwsbrief.
Illustraties in kinderboeken
De digibordles Illustraties in kinderboeken laat ik diverse manieren van illustreren zien. Het maakt kinderen meer bewust van de tekeningen in boeken en hoe ook in beelden een verhaal verteld wordt. Deze les kun je doen voorafgaand of na afloop van de tekenopdracht.
Downloaden gratis digibordles (pdf).
Mijn dochter riep als dreumes altijd: ‘Sef doen!’, wat natuurlijk ‘zelf doen’ betekende. Waarschijnlijk is dit heel herkenbaar voor veel ouders. Zelf doen is belangrijk, maar op school wordt van leerlingen nog heel vaak gevraagd dat ze passief luisteren, voordat ze aan de slag mogen. Ik heb zelf altijd moeite gehad met luisteren als ik niks om handen had. Op de middelbare school zal ik daarom altijd te breien in de les. Dat hielp me om rustig te blijven.
Nu zie ik vaak kinderen met ADHD-speeltjes rommelen. Als ik ze laat tekenen en schrijven, kunnen die dingen weg en kunnen ze zich concentreren op wat ik vertel. Daarover gaat dit artikel.
Even terug naar mijn dochter. Toen ze, allang geen dreumes meer, toegepaste psychologie studeerde, moest ze workshops leren geven en daarvoor activiteiten bedenken. ‘Mensen leren alleen van zelf doen,’ vertelde ze me. ‘Als ze informatie enkel horen, nemen ze het niet op.’
Ik dacht aan de lezingen en schoolbezoeken die ik vaak gaf.
Ik vertel kinderen bijvoorbeeld wat de ingrediënten zijn van een verhaal. Weten ze dat daarna? Mwah. Misschien kunnen ze herhalen wat ik gezegd heb, maar kunnen ze het toepassen? Nee.
Ik vertel ouders dat voorlezen belangrijk is. Ze horen wat ik zeg, maar veranderen ze hun gedrag? Nee.
Ik vertel leerkrachten dat ze zelf kinderboeken moeten lezen. Doen ze dat als ik het zeg? Nee.
Ik probeerde al wel mijn lezingen interactiever te maken, maar besloot dat ik nog meer activiteiten moest bedenken en nog minder zelf aan het woord moest zijn. Een workshop is niet: luisteren en vragen mogen stellen. Het is: ervaringen opdoen en daardoor je kennis vergroten of je gedrag aanpassen.
Workshop voor leerkrachten
Mijn dochter ging mee naar een workshop die ik gaf voor leerkrachten. Ik had haar advies ter harte genomen. In plaats van de leerkrachten te vertellen dat ze kinderboeken moesten lezen, had ik een afbeelding met diverse kinderboekfiguren gemaakt, die de leerkrachten moesten herkennen. Een leuk spel en meteen was duidelijk welke mensen hier een tandje konden bijzetten.
Daarna gaf ik geen lezing, maar liet de leerkrachten discussiëren bij een aantal stellingen over o.a. het belang van lezen en een goede schoolbieb. Waaraan moet die schoolbieb voldoen? Is een goede schoolbieb belangrijk?
Tot slot liet ik een foto van hun eigen bieb zien: boeken plat op stapels. Een puinhoop. Geen goede manier om te zoeken. Niet aantrekkelijk.
Het beeld kwam binnen. Een paar weken later was de schoolbieb op orde gebracht. Deze school had al eerder Schoolschrijvers gehad en die hadden misschien ook wel verteld dat een goede schoolbieb belangrijk was. Ik liet het ze zelf zeggen en doen. Dat hielp.
Ouderbijeenkomst
Bij ouderbijeenkomsten had ik vaak het gevoel dat er beleefd geluisterd werd, maar dat de boodschap (het belang van thuis lezen en voorlezen) niet aankwam. Ik besloot mijn boodschap voor me te houden en liet ouders in tweetallen met elkaar praten over de voorleeservaringen die ze als kind hadden gehad. Het lokaal vulde zich meteen met gezellig geroezemoes. Daarna vroeg ik wie er een mooie ervaring wilde delen. Ouders deelden ontroerende voorbeelden. Soms waren er thuis geen boeken, maar kon een ouder wel mooi vertellen. Of was er een oudere broer of zus die voorlas.
Daarna gaf ik de opdracht om in tweetallen met elkaar praten over de boeken die de ouders zelf aan hun eigen kind voorlazen. Vooral op scholen waar veel ouders waren met niet-Nederlandse afkomst heerste er dan een ongemakkelijke stilte. ‘Als je niet voorleest, kun je er samen over praten hoe dat komt. Waarom jij je kind niet die ervaring kan geven, waar je zelf vroeger zo van genoot. Misschien kunnen jullie elkaar adviezen geven.’ Dat kwam binnen. Er werd gepraat en daarna gaven de ouders elkaar adviezen.
Schoolbezoek voor kinderen
Bijna wekelijks heb ik een schoolbezoek voor kinderen. De bedoeling is dat ik over mijn boeken vertel en aan leesbevordering doe. Vaak krijg ik vragen als: ‘Wat is je lievelingskleur? Hoeveel boeken heb je geschreven?’ Ik probeer dat onderdeel kort te houden, want ik wil iets aanzwengelen. Ik wil kinderen enthousiast maken voor verhalen bedenken, schrijven en lezen.
Ik wil dat ze snappen hoe een verhaal in elkaar zit. Natuurlijk kan ik vertellen wat de ingrediënten zijn voor een verhaal, maar geconcentreerd luisteren is lastig. Dat merk ik al met vragen van het niveau lievelingskleur. Die stellen ze soms wel drie keer en niemand hoort het antwoord.
Om iets te beheersen moet je het oefenen en toepassen. Eén van de werkvormen die ik daarom gebruik is tekenen en schrijven terwijl ik een ‘fantasieverhaal’ vertel. Ik bied al vertellend elementen van een verhaal aan. De kinderen tekenen terwijl ze luisteren. Ze passen wat ik vertel direct toe en maken ze het zichzelf eigen. Ze ervaren het verband tussen wat ze zelf doen en hoe ik als schrijver werk. Tussendoor geef ik extra informatie en uitleg.
Leerkracht zijn vaak verbaasd dat een drukke klas keihard aan het werk gaat. Dat de kinderen betrokken zijn. Soms wordt het rumoerig; dan willen de kinderen meteen aan elkaar vertellen wat ze gemaakt hebben. Ik vraag ze dan toch om nog even alles voor zichzelf te houden en stil te werken. ‘Aan het eind van de les mogen jullie elkaar alles vertellen,’ zeg ik dan. ‘En dan maken we ook samen nog een verhaal.’
In principe heeft elk kind aan het eind van de les zelf een verhaal in zijn hoofd. Het valt soms niet mee om alles in één uur te proppen. Van andere schrijvers hoor ik weleens dat een uur lang is: ik kom met deze werkvorm eigenlijk altijd tijd tekort. Toch doe ik minder. Ik vind het prettig dat ikzelf minder centraal sta. Het is heel vermoeiend om een uur lang vragen over je lievelingskleur te beantwoorden. Als ik zie wat kinderen zelf maken, laad ik me daarmee op. Ik word enthousiast van hun ideeën.
Soms word ik even bij de les gehouden. Een meisje blokkeerde, er kwam niets op haar blaadje. Ik probeerde haar te sturen met een paar ideeën: ‘Doe dan gewoon dit of dat?’. Boos schudde ze haar hoofd. ‘Dan heb jij het bedacht en niet ik!’ Ik liet haar met rust en even later zag ik dat ze hard aan het werk was. Ik nam zelf haar verzonnen planeet expres als voorbeeld bij het gezamenlijke verhaal dat we daarna maakten.
Na afloop vraag ik vaak: ‘Hebben jullie wat geleerd?’. Altijd is het antwoord: ‘Heel veel!’. Ook de leerkracht is het daar dikwijls mee eens.
Is dit breder toepasbaar?
Ik geef alleen lessen over lezen en schrijven. Zou een dergelijk werkvorm ook te gebruiken zijn bij bijvoorbeeld zaakvakken? Zou je een aardrijkskundeles kunnen geven, waarbij kinderen ondertussen tekenen terwijl je vertelt? Een geschiedenisles of rekenles? Ik ben heel benieuwd of er leerkrachten zijn die ook een dergelijke werkvorm gebruiken. Ik hoor het graag in de reacties hieronder of via de mail.
Zoals elk jaar heb ik ook dit jaar een fantasieverhaal geschreven bij het thema van de Kinderboekenweek.
Het heet De steen en de tijd, net als het prentenboek. Het is prima te gebruiken in combinatie daarmee, maar het kan ook zonder.
Wat is een fantasieverhaal?
Een fantasieverhaal is een verhaal dat bedoeld is om de fantasie bij kinderen te prikkelen. Zij tekenen terwijl een volwassene het verhaal voorleest. De kinderen vullen zelf de belangrijkste elementen van het verhaal in. Aan het eind van de opdracht heeft elk kind zijn eigen verhaal getekend.
Waar vind ik het?
Het verhaal is alleen voor lezers van mijn nieuwsbrief Tips leesbevordering. Zij kunnen het gratis downloaden via de pagina Downloaden extra materiaal. Het wachtwoord staat bovenaan elke nieuwsbrief.
Illustraties in kinderboeken
De digibordles Illustraties in kinderboeken laat ik diverse manieren van illustreren zien. Het maakt kinderen meer bewust van de tekeningen in boeken en hoe ook in beelden een verhaal verteld wordt.
Deze les kun je doen voorafgaand of na afloop van de tekenopdracht.
Ik gaf vandaag in drie groepen 5 de les ’tekenen bij een fantasieverhaal’. In dit verhaal verschijnt er ‘iets engs’ in het bos. Leuk om te zien hoe kinderen helemaal los komen als ik vertel dat ze eigenwijs mogen zijn. Dat alles mag, behalve gummen, opnieuw beginnen en vragen stellen.
Er werd doodstil gewerkt. Ik zag de leerkrachten genieten, zowel tijdens het werken als tijdens het nabespreken van de opdracht. Want na afloop mogen een paar kinderen bij hun tekening hun eigen verhaal vertellen. Lees verder →
Verhaal 1: Een oud krakend huis
Verhaal 7: De steen en de tijd
