Ik zag op Facebook een foto van kinderboekenschrijver Marco Kunst, waar hij als kleuter poseert met een kwast in de hand en een schilderwerkje op tafel. ‘Kun je ook al schilderen?’ was één van de reacties. ‘Dubbeltalent?’ Maar deze schoolfoto is nep. Zulke schoolfoto’s waren begin jaren ’70 heel origineel.
Ik pakte mijn foto erbij van een bouwwerkje met ‘egelblokken’. Dat vond ik irritant spul. Je kon er niet precies mee bouwen en de wielen konden niet echt draaien. Dit autootje had bovendien maar drie wielen. Dat kon ik beter. Ik kreeg de opdracht een blokje vast te houden en net te doen alsof jij dat gedrocht in elkaar geknutseld had. Daarbij moest ik dan lachen.
Ik speelde het spel mee. En wanneer oma de schoolfoto zag en trots riep: ‘Wat heb je dat prachtig gemaakt!’ keek ik beschaamd. Wat moest je: haar in de waan laten of de waarheid zeggen? En wat dacht je? Juf vond mijn werk niet goed genoeg, dus daarom moest ik met het werk van een ander op de foto. Of: Mijn tekening was veel mooier! Waarom moet ik doen alsof ik zo’n lelijk schilderij gemaakt heb? Of: Dit boek heb ik nog nooit ingekeken. Of: Deze woordjes ken ik allang!
Ik vraag me af of er één kleuter geweest is, die assertief genoeg was om te weigeren? Dat zou ik wel willen horen.
De fotograaf dacht vast origineel te zijn. Maar het was bedrog en veel mensen herinneren zich hun verbazing, woede of minderwaardigheidscomplex als kleuter. Je deed tenslotte niet zomaar wat! Bouwen, schilderen en knutselen was een serieuze zaak. Je deed je best. Je bent wat je maakt. Hieronder Tanja de Jonge met een kwast zonder verf, Sanne de Bakker zogenaamd aan de telefoon, Marco Kunst bij een nep-schilderwerk, Anja Schadenberg met een knutselwerkje van een ander, Atty van der Brake die zogenaamd haar pop in bad doet, Remkje Mulder met een boek dat ze nog nooit had ingekeken en Ineke Mahieu bij woordjes die ze allang kende.
Natuurlijk gebeurt bedrieglijk poseren vaker en later kies je er soms zelf voor. Of niet. Ik heb me altijd verbaasd over bruidspaartjes, die voor een kasteeltje poseren alsof ze daar gaan wonen. Ik kon mijn fotograaf er maar moeilijk van overtuigen dat ik op mijn huwelijksdag nergens heen wilde voor de foto’s. Mijn man en ik namen een gewone taxi en de fotograaf mocht in de tuin van het stadhuis geposeerde foto’s maken van het bruidspaar met de ouders, met de broers en zussen, etc. Zonder kasteeltje. Dat leek me leuker voor later en bovendien echter.
Deze week las ik het boek van Lucia de Berk, de verpleegkundige die zes jaar onterecht vastzat na een heksenjacht van het OM. Ik herinner me de tekening van haar in de media. Wat een heks! dacht bijna iedereen. Als wij als kleuters één les geleerd hebben, dan is het hopelijk: geloof nooit wat je ziet.
