Een tijdje terug woonde ik een lezing bij van Ingrid Bon, consultant bij Biblioservice Gelderland. Zij gaf uitleg over de bezuinigingen die op veel plekken in Nederland worden doorgevoerd bij openbare bibliotheken en wat de overheid daarmee te maken heeft.
Bibliotheekwet
Ik leerde dat er vroeger een bibliotheekwet bestond, waardoor gemeenten verplicht waren hun inwoners de faciliteit van een bibliotheek te bieden. Net zoals gemeenten het riool en openbaar vervoer moeten regelen was de openbare bibliotheek een verplichte voorziening. Maar de overheid wil gemeenten niet langer de wet voorschrijven. Tegenwoordig mogen zij het wel of niet hebben van een openbare bibliotheek naar lokale inzichten vormgeven. Zie website van VGN.
Actie
Wat zijn die lokale inzichten? Dat verschilt dus per gemeente. Vandaag voert de bibliotheek in Harderwijk actie omdat de gemeente 75% wil bezuinigen. Daarmee kan de bibliotheek niet blijven bestaan. Wat willen de inwoners? Als zij de bibliotheek willen behouden moeten ze dat aan hun gemeente duidelijk maken en in actie komen. In Zutphen, waar de enige openbare bibliotheek onlangs op het punt van verdwijnen stond, heeft dit geholpen.
Cijfers
Ingrid Bon vertelde dat gemeenten naar cijfers kijken. Hoeveel leden heeft een bibliotheek en hoeveel boeken lenen ze uit? Dat drukt het belangen van de bibliotheek als voorziening uit. Zij liet ons de landelijke cijfers zien. De openbare bibliotheken in Nederland hebben ongeveer 4.000.000 leden, waarvan 2.000.000 leden jonger zijn dan 17 jaar. Daarnaast zijn er ongeveer 2.000.000 mensen die boeken lenen op de pas van een familielid, de grijze leners. Samen zorgen zij voor 100.000.000 boekuitleningen per jaar. Er worden in Nederland ongeveer 45.000.000 boeken per jaar in (internet-)boekwinkels verkocht. De openbare bibliotheek is in cijfers dus een belangrijk instituut.
Rijkdom
Ook voor mij is de bibliotheek erg belangrijk geweest. Toen ik zeven jaar was woonde ik in Madrid. Ik had net leren lezen en een enorme leeshonger, maar de Nederlandse school waarop ik zat had slechts een rijtje oude boeken. Armoedig voelde dat. Toen wij anderhalf jaar later weer in Nederland woonden, maakte mijn moeder ons allemaal lid van de bibliotheek. We kochten zelden boeken, maar ik las me helemaal te pletter: leesboeken, knutselboeken, informatieve boeken. Wat een rijkdom! Ook toen ik studeerde liep ik de bibliotheek plat. Het was vanzelfsprekend dat ik beschikking had over alles wat ik wilde lezen.
Bezuinigen
Nu is er internet. Kunnen we boeken niet via internet lenen? Dan kunnen we al die grote dure gebouwen afschaffen. We zetten in elke wijk een automaat om de geleende boeken uit de muur te trekken of weer in te leveren. Of een busje brengt ze rond. Zo zijn er nog wel andere mogelijkheden te bedenken om mensen te laten lezen. het online laten lezen van e-boeken bijvoorbeeld.
Maar de hierboven genoemde cijfers leggen niet alles vast. Er zijn mensen die geen lid zijn, niet lenen op een pas van een ander, maar toch naar de bibliotheek komen. Wat doen ze daar? De krant te lezen, boeken inkijken, internetten, naar een lezing van een schrijver gaan, een computercursus volgen of kennismaken met boeken. De bibliotheekmedewerkers helpen, de bibliotheek als gebouw zorgt voor de omgeving waarin je tot lezen kunt komen. Er zijn voorleeshoeken, bakken met makkelijk-lezen-boeken, dvd’s, cd’s. Sommige moeders komen met jonge kinderen naar de bibliotheek om daar een boekje voor te lezen. Ze zijn geen lid, nemen niets mee naar huis. De bibliotheken worden alleen beoordeeld op leden en uitleningen maar niet op hun sociale en culture activiteiten. Ook die zouden moeten worden vastgelegd, gestimuleerd en beloond.
Waarom bibliotheken moeten blijven
De bibliotheek is een van de meest laagdrempelige culture instanties. Sluiten van openbare bibliotheken is een ernstigste verschraling van onze cultuur en ontzettend dom. Kinderen die jong met boeken in aanraking komen leren de taal beter. Hier begint de vorming van cultuur, het verwerven van kennis en het aanleren van nieuwsgierigheid.
Woon je in een gemeente die haar bibliotheek wil sluiten? Kom in actie en laat horen dat je de openbare bibliotheek een belangrijke voorziening vindt.
Update:
2 juni 2011 Verslag actie bibliotheek Harderwijk.
