Interview door Pabo-studente over digitale prentenboeken

De 19-jarige Pabo-studente Marieke van Woesik las een artikel van Carla Desain in Prima PO maart 2011 over een lezing die hield in de bibliotheek van Haarlem. Marieke stuurde mij een mail omdat ze voor haar opleiding een reflectie wilde schrijven over digitale kinderboeken. Marieke schrijft ook voor Fancy.nl, Versiergids.nl en Leraarworden.com. Het zou me niks verbazen als Marieke behalve leerkracht ook journalist of schrijfster wordt. Hieronder kunt u haar artikel lezen.

Interview Rian Visser over digitale prentenboeken

Het is de laatste tijd veel in het nieuws: de digitale boeken. De één vindt het een geweldige uitvinding en ziet een verbetering voor het onderwijs; de ander is bang dat het papieren boek zal gaan verdwijnen. Toen ik door het tijdschrift Prima (nr. 2, jaargang 5, maart 2011) bladerde, werd mijn aandacht getrokken naar het artikel Digitaal boek bevordert interactie van Carla Desain. Het artikel werd geschreven naar aanleiding van een lezing van kinderboekenschrijfster Rian Visser.

Rian Visser vindt het digitale boek niet beter dan een papieren boek, maar ziet de voordelen van allebei en pleit ervoor alle boekvormen door elkaar te gebruiken. In papieren boeken kunnen kinderen lekker bladeren, waardoor ze vertrouw raken met wat een boek is. Het voordeel van digitale boeken is de beweging, die de betekenis van wat voorgelezen wordt, ondersteunt. Ook kan een digitaal boek makkelijker voldoen aan de behoefte aan herhaling, omdat het zelfstandig – alleen of in een klein groepje – gelezen kan worden.

Visser is ook enthousiast over de mogelijkheden van een digibord. “Als een prentenboek vertoond wordt op zo’n prachtig groot digibord, biedt dat ruimte voor allerlei nieuwe didactische werkvormen.” [Prima, nr. 2, jaargang 5, maart 2011, p. 17]

Een educatief prentenboek komt goed tot zijn recht op een digibord en nodigt uit tot interactie met de groep, aldus Visser. De tabletcomputers openen de weg voor interactieve prentenboeken pas echt. Visser zette haar prentenboek Timo en het toverboek om in een app voor de iPad. Door de iPad scheef te houden, de plaatjes aan raken of in de microfoonaansluiting te blazen, kunnen kinderen zelf beweging op gang brengen. Vooral in kleine groepjes van twee of drie kinderen blijkt veel onderlinge communicatie op gang te komen. Dat is niet alleen hartstikke leuk, maar ook heel goed voor de saamhorigheid en de taalontwikkeling.

De kleutergroepleerkrachten van basisschool De Evenaar in Heemstede vertellen dat kinderen de animaties in digitale prentenboeken erg leuk vinden. Ze hebben ook nog een tip: “Meestal bevalt het beter om de platen of het filmpje op het digibord te laten zien en zelf de tekst voor te lezen. Zo heb je meer interactie met de kinderen; je kunt tussendoor vragen stellen en emoties beter benadrukken.” [Prima, nr. 2, jaargang 5, maart 2011, p. 17]

Ikzelf weet niet zo goed wat ik moet vinden van het digitale prentenboek. Ik volg Rian Visser al een tijdje op Twitter en mijn aandacht werd wel steeds getrokken naar haar tweets over digitale prentenboeken. Dit alles maakte me zo nieuwsgierig dat ik de stoute schoenen aantrok en een interview regelde met Rian Visser.

1. Hoe kwam je op het idee om je prentenboek om te zetten in een app voor de iPad?

Ik zag begin 2010 op YouTube een filmpje zag van het boek Alice in wonderland op de iPad. Als je de iPad scheef hield, rekte Alice haar lange nek uit en rolden er snoepjes over het scherm. Je kon overal op klikken. Zoiets wilde ik ook van mijn eigen boeken laten maken. Ik dacht daarbij meteen aan Timo en het toverboek, wat net zo’n magisch verhaal is als Alice.

Het jongetje Timo verdwijnt in een prentenboek en komt in een wereld waar alles in de war is. Moeder bakt een taart in de wasmachine en als je de iPad kantelt rollen de borden uit de kast.
Ik vond een animator die tekenfilms maakte van kinderboeken en ook nieuwsgierig was naar de iPad. Hij kende een programmeur voor iPhone, die ook voor iPad wilde gaan programmeren. Dus we begonnen met het maken van een app en toen in mei 2010 de iPad in Nederland uitkwam, stonden we in de rij voor de Apple Store.

2. Gaat het digitale boek het papieren boek verslaan?

Ik zie het niet als een wedstrijd, maar als twee verschillende media. De film heeft het boek ook niet verslagen. Digitaal boek en papieren boek zullen naast elkaar bestaan. Er zullen wel steeds meer mengvormen komen. Zoals bijvoorbeeld een papieren boek waar een code in staat, waarmee je de app kunt downloaden.

3. Hoelang duurt het nog voordat het digitale boek de wereld veroverd heeft?

Dat gaat heel snel. Er zullen steeds meer iPad en smartphones komen en dus ook meer vraag naar leuke spellen en boeken. De nieuwe iPad kan makkelijk gekoppeld worden aan het digitale schoolbord. Dat brengt heel veel mogelijkheden met zich mee.

4. Wat zeggen tegenstanders van het digitale prentenboek?

Dat het niet zo lekker ruikt als een papieren boek. Dat is waar. Maar misschien komt er nog wel een iPad die geurtjes verspreid. Zodat je een bos kunt ruiken als je Roodkapje leest.

5. Gaan kinderen nu meer lezen, denk je?

Ik denk dat de interactieve mogelijkheden van internet, computers en digitaal schoolbord heel erg kunnen bijdragen aan het promoten van boeken. Als kinderen een filmpje kunnen zien van de schrijver, die over zijn boek vertelt of een digibordles over het maken van een boek, werkt dat erg stimulerend.
Dikke boeken lees je nog steeds beter op papier dan op een iPad. Dat komt vooral doordat je op een iPad makkelijk afgeleid wordt. Ik vind het zelf erg lastig om, als ik op de iPad bijvoorbeeld aan een manuscript werk, niet elke tien minuten even op mijn Twitter of mail te kijken.
Voor prentenboeken geldt dit minder en zorgt de iPad met alle extra mogelijkheden  er juist voor dat kinderen geboeid blijven en zich beter op het verhaal kunnen concentreren.

6. Waarom is dit een goede ontwikkeling voor het onderwijs?

Het onderwijs krijgt dankzij internet, digitale boeken, digibordlessen en het digitaal schoolbord veel meer materiaal om mee te werken. Via websites zoals www.digibordopschool.nl kunnen zij hun lessen met elkaar delen. Dit is een enorme verrijking.

7. Waar ga jij je de komende jaren voor inzetten wat betreft het digitale prentenboek?

Ik geef regelmatig lezingen voor leerkrachten, ouders en kinderen. Ik ga komende jaren gewoon door met mooie boeken schrijven en alle digitale publicatiemogelijkheden onderzoeken. Daarnaast ben ik samen met mijn agent bezig met een online bibliotheek voor digitale prentenboeken en heb ik ideeën om de interactiviteit tussen schrijvers en lezer te vergroten.

8. Wat betekent het voor uitgeverijen en methodes?

Uitgeverijen beginnen al met steeds meer digitale lessen toe te voegen aan hun papieren lesmethodes. Hiervoor kunnen scholen dan een inlog kopen. Het is natuurlijk wel nodig om ook digitale boeken betaald aan te kunnen bieden.
Een uitgeverij heeft inkomsten nodig om producten te kunnen maken. Ik merk dat scholen erg op zoek zijn naar gratis materiaal en dat kan schadelijk zijn voor het aanbod.

Al mijn gratis lessen en boeken worden heel veel gedownload. Gemiddeld ongeveer 45 GB per maand. Ik heb daarvoor zelfs een duurdere provider moeten nemen. Mijn betaalde lessen worden veel minder aangeschaft, en ook het donatiesysteem dat ik opgezet heb voor het gratis materiaal werkt niet. Dit betekent helaas dat ik minder lessen ga maken. Niet willen betalen zorgt ervoor dat het aanbod verschraalt. Voor apps geldt dit ook. Als mensen niet een paar euro willen betalen voor een mooi digitaal prentenboek met animaties, voorleesstem, interactiviteit, e.d. zullen uitgeverijen deze apps niet kunnen maken en komen er meer eenvoudige, amateuristische apps.

9. Hoe moet dat nou met de bibliotheek?

Misschien dat mensen straks via een website een boek kunnen lenen en thuisbezorgd krijgen. Of via de website een digitaal boek kunnen downloaden of inkijken. Dat is op zich prima, maar de bibliotheek doet veel meer dan boeken uitlenen.
In grote steden zijn veel allochtone moeder geen lid van de bibliotheek, maar ze gaan er wel met hun kinderen heen om ter plekke een boekje voor te lezen. Daarnaast nodig bibliotheken schoolklassen uit om ze voor te lichten of te laten kennismaken met een schrijver. Ze geven ouderen voorlichting over internet. Deze activiteiten van bibliotheken worden nauwelijks vastgelegd en niet beloond. Er wordt alleen naar aantal leden en uitleningen gekeken. Ik vind de openbare bibliotheek een van de belangrijkste voorzieningen in onze samenleving en maak me grote zorgen. Het is een groot probleem dat veel filialen dichtgaan en dat er weinig of geen geld meer is om activiteiten te organiseren.

Conclusie Marieke

Voor het interview was ik huiverig voor het digitale boek. Bij de gedachte alleen al kreeg ik de kriebels. Ik was bang dat mijn geliefde papieren boek voor altijd in de prullenbak zou eindigen. Tijdens het interview ben ik echter van gedachten veranderd. Voornamelijk omdat ik de grote voordelen voor het onderwijs begin in te zien. Alle kinderen een iPad, zodat ze lekker kunnen lezen en herhalen wanneer zij dat willen. Prachtig geanimeerde digibordlessen, zodat de vraag ‘Hoe activeer en motiveer je de leerlingen?’ wel van het lesvoorbereidingsformulier afgehaald kan worden. Ik ben volledig overtuigd: dit is een gigantische verrijking voor het onderwijs!

Ik hoop alleen dat Rian gelijk heeft en dat de bibliotheken niks te vrezen hebben. Want bibliotheken zijn veel te belangrijk, die mogen niet verloren gaan.