Vanmorgen werd bekend dat de openbare bibliotheken alle e-boeken mogen uitlenen. De rechter heeft dat bepaald. Zie het artikel op Nu.nl. Dat betekent dat een uitgever het niet kan verbieden. De bibliotheek betaalt voor elke uitlening een bedrag aan de uitgever en de auteur. Wel moet de bibliotheek net zoveel e-boeken kopen als dat ze tegelijkertijd wil uitlenen.
Is dit een goede ontwikkeling? Ik denk het wel, maar het is complex.
De strijd tegen illegaal downloaden
Ik schreef begin dit jaar in NRC het opiniestuk Houd de boekendief tegen het illegaal verspreiden van boeken en tegen mensen die denken dat ze recht hebben op gratis boeken. Waarom zou je illegaal downloaden als je bij de bibliotheek alles kunt lenen wat je wilt? Voor die paar tientjes per jaar kun je alles lezen. Voor kinderen tot 19 jaar is het zelfs gratis.
De bibliotheek groeit en krimpt
Ik ben vóór een goed openbare bibliotheek. Een groter aanbod van e-boeken is goed omdat de bibliotheek hierdoor waardevoller wordt. Ook scholen en lezers in het buitenland kunnen zo van een goed aanbod genieten. Tegelijkertijd sluiten er vestigingen. Dat is overheidsbeleid. Minder gebouwen, minder fysieke boeken en meer uitlening van digitale boeken. De kinderboekencollecties worden steeds meer overgeheveld naar scholen (dBOS). Ook dat heeft twee kanten. Mooi dat scholen goede bibliotheken hebben, maar jammer dat hierdoor filialen van de Openbare Bibliotheek verdwijnen.
Wie verdient er aan het uitlenen van e-boeken?
Als jij een boek koopt, mag je dat aan iemand uitlenen. Maar je mag dat niet zomaar georganiseerd en grootschalig doen, want dan schendt je het auteursrecht. Je mag geen geld verdienen met iets dat een creatief product van een ander.
De openbare bibliotheek mag dat wel. Daar is een wet voor gemaakt. In ruil daarvoor moet de bibliotheek wel een administratie bijhouden van het aantal uitleningen en de uitgever, auteur en illustrator een uitleenvergoeding betalen.
E-boeken vielen niet onder deze wet. Voor elk e-boek moest de bibliotheek een contract afsluiten met de uitgever. De bibliotheek betaalde alleen de uitgever en deze gaf een deel aan de schrijver en illustrator. Deze constructie vervalt nu ook e-boeken onder de uitleenwet vallen.
In de praktijk zal het voor mij als schrijver niet zoveel uitmaken. De uitgevers vrezen wel dat niemand meer e-boeken zal kopen. En ook de verkoop van papieren boeken kan verder achteruit gaan als deze te leen zijn als e-boek. Om dit tegen te gaan zouden uitgevers kunnen kiezen om geen e-boek te laten maken. Maar of dat de verkoop bevordert?
One copy, one user
Een fysiek boek kun je maar een keer tegelijk uitlenen. Wel meerdere keren na elkaar natuurlijk, maar niet gelijktijdig. Bij e-boeken is dat anders, omdat het boek tijdelijk naar de tablet of e-reader van de lezer gekopieerd wordt. Het originele bestand blijft in de database van de bibliotheek. Eén e-boek kun je dus oneindig vaak tegelijkertijd uitlenen. Dat mag niet in de nieuwe regeling. Als 1000 kinderen tegelijk mijn e-boek van Blitz! willen lezen, moet de bibliotheek daarvan 1000 exemplaren aanschaffen. Of het boek moet tijdelijk ‘uitgeleend’ zijn. Ik vraag me af of de software van de bibliotheek daarop is ingesteld. Ik denk het niet, want dat is nieuw. En wie gaat dit controleren?
