Stichting Lezen heeft een onderzoek laten doen naar digitaal lezen. Digitaal lezen – wie doen het al? is te downloaden via de site. Uit dit onderzoek blijkt dat mensen liever op een e-reader lezen dan op een tablet, omdat ze op de tablet teveel worden afgeleid. Dat geldt vooral voor mensen die sowieso al veel lezen. Voor kinderen die weinig lezen kan nieuwe media juist een uitdaging zijn om tot lezen te komen. Daar wil ik nog aan toevoegen dat boeken met kleurenillustraties, zoals prentenboeken en interactieve boeken geluid en/of animatie wel op tablets, maar niet op e-readers gelezen kunnen worden.
Concentratie
Ik heb vanmorgen een schrijfles gegeven aan twaalf leerlingen, waarvan een groot deel nogal moeite heeft met de concentratie. Twee jongens zijn afgelopen weken tijdens mijn les eigenlijk nauwelijks zelfstandig aan het werk geweest. Niets geschreven, niets getekend, terwijl ze overlast voor de andere veroorzaken. Vanmorgen gaf ik eerst en kwartier gezamenlijke instructie over het bedenken van vergelijkingen. Daarna was het tijd om zelfstandig te werken. Ik gaf ik deze twee jongens elke een iPad met de app Scribble Press en de opdracht te gaan tekenen en schrijven. Ik gaf ze verder geen instructie en geen concrete opdracht. Daarna ging ik de andere tien een schrijfopdracht geven en dat begeleiden. Het zelfstandig werken duurde ongeveer 45 minuten. Al die tijd zijn de jongens geconcentreerd in die app bezig geweest. Ze hebben getekend, onderzocht en zelfs een stukje geschreven. Meer dan afgelopen twee weken.
Daarna sloten we de les af met een kwartier nabespreken, voorlezen van eigen werk en evalueren.
‘Een iPad voor kleuters is kindermishandeling,’ zegt de Duitse psychiater en psycholoog Manfred Spitzer vandaag in de Volkskrant. ‘Ze stimuleren een vluchtige manier van leren.’ Dat is misschien zo voor kinderen die zich goed kunnen concentreren. Maar bij kinderen die al stuiterend naar het lokaal lopen en onder tafel zitten als je je even omdraait, is het toch wonderlijk dat ze met behulp van nieuwe media een uur op hun stoel blijven zitten en ook nog eens iets presteren. Ik zou die twee jongens best elke dag een uurtje op de iPad willen laten werken (niet gamen) maar in een app die hun eigen verbeelding en zelfstandigheid stimuleert. Hiermee wil ik niet beweren dat de iPad altijd het beste middel is. Een paar andere kinderen vonden het fantastisch dat ze bij mij op een groot vel papier mochten tekenen met echt pastelkrijt: waar je heerlijk vieze vingers van krijgt. Er was ook geen sprake van jaloezie onderling.
Onderzoek Stichting Lezen
Hieronder een stukje uit het persbericht dat Stichting Lezen vanmorgen liet uitgaan:
E-readergebruikers lezen vaker lineair: van begin tot eind, geconcentreerd en zonder onderbrekingen. Tabletgebruikers daarentegen lezen vaker scannend. Daarnaast raadplegen ze tijdens het lezen vaker andere teksten, surfen ze op internet of doen ze andere activiteiten op hun apparaat.
Dit meer non-lineaire leesproces lijkt zich te vertalen in een negatievere leeservaring. Tabletgebruikers lezen minder vaak, minder snel en minder lang achter elkaar door van hun apparaat. Ook hun concentratie, begrip en onderdompeling in de tekst blijven achter bij die van e-readergebruikers. Het lezen biedt hen dan ook niet zoveel ontspanning en plezier.
[ Note Rian Visser: Voor kinderen is er de mogelijkheid om ze binnen één app te houden middels Begeleide toegang. ]
De leeservaring pakt het gunstigst uit als het lezen in rust en afzondering gebeurt, zonder al te veel afleiding. Wie het lezen wil bevorderen met digitale media, doet er dan ook goed aan om de e-reader te promoten. De keerzijde van die aanpak is dat zo vooral bestaande lezers zullen worden bereikt. Uit het onderzoek blijkt namelijk dat e-readergebruikers overwegend fervente boekenlezers zijn, zoals ouderen en vrouwen. Tabletgebruikers daarentegen hebben, net als gebruikers van de smartphone, een grote affiniteit met digitale media. Dit zijn dan ook vooral jongere mensen.
Die passie voor nieuwe technologie kan ook een instrument zijn voor de leesbevordering, denkt Bakker. Met de tablet en smartphone kunnen kinderen en jongeren, en dan met name jongens, worden geprikkeld om te lezen. Als de boeken op deze apparaten hen grijpen, kunnen ze in aanraking worden gebracht met de e-reader en het gedrukte boek, voor een optimale leesbeleving.
Noot over het onderzoek
De enquête, afgenomen onder het internetpanel van Intomart GfK, is ingevuld door 1.301 Nederlanders van 13 jaar en ouder. Daaronder waren 499 lezers van e-boeken. De dataverzameling vond plaats binnen de driemaandelijkse peilingen van Stichting Marktonderzoek Boekenvak, waarin Stichting Lezen en SIOB participeren als partners.
Meer lezen:
Kennisbijeenkomst digitaal lezen, Stichting Lezen
Nog steeds veel onbekend over effecten digitaal lezen, Bibliotheekblad
‘Onze leerlingen zíjn de 21e eeuwse samenleving’, Het kind
